Ο υπεύθυνος φυσικής κατάστασης του Άρη, Καθηγητής Φυσικής Αγωγής και Κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος στον τομέα της προπονητικής, Παναγιώτης Ζάλογγος, γράφει στο www.arisbc.gr για τις επιπτώσεις της μακράς διάρκειας, αποχή, από την προπονητική διαδικασία, στη φυσική κατάσταση αθλητών υψηλών επιπέδου.
«Στο περιθώριο των συζητήσεων – τηλεδιασκέψεων, που πραγματοποιούνται τις τελευταίες βδομάδες από τους φορείς του Basket, με στόχο την επανέναρξη ή τη διακοπή των εγχώριων και διεθνών πρωταθλημάτων και δεδομένων των πολλών παραμέτρων, που λαμβάνονται υπόψη (νομικά θέματα, οικονομικές διευθετήσεις, συμβόλαια αθλητών-προπονητών-εταιρειών, διαφυγόντα κέρδη από χορηγίες, τηλεοπτικά κτλ.), στην τελική λήψη της απόφασης, θα ήθελα να παραθέσω κάποια προπονητικά δεδομένα, που σχετίζονται με την παύση ή με τον κατά πολύ περιορισμό της συνήθους καθημερινής έντονης προπονητικής διαδικασίας και τις συνέπειες, που έχει αυτή η περίοδος «αποπροπόνησης» για το σώμα των αθλητών.
Ο όρος «detraining» παρουσιάζεται ως ο επικρατέστερος στην παγκόσμια βιβλιογραφία για να περιγράψει τον εκφυλισμό-πτώση των φυσιολογικών προσαρμογών του αθλητή- αθλούμενου, αμέσως μετά τη μείωση ή την πλήρη παύση των προπονητικών ερεθισμάτων.
Οι λόγοι αποχής από την αθλητική δραστηριότητα μπορεί να είναι, είτε στοχευμένοι (διάλειμμα της off season, μείωση φορτίων, λόγω υπερπροπόνησης), είτε απρόβλεπτοι (αρρώστια, τραυματισμός, αλλαγή προπονητικού περιβάλλοντος). Στην προκειμένη περίπτωση, η αιτία λέγεται «κορωναϊός».
Το σημαντικό ερώτημα, λοιπόν στην περίπτωση που ένας αθλούμενος και κυρίως ένας αθλητής υψηλού επιπέδου αναγκαστεί να απέχει από την τακτική άσκηση, είναι ποιες παραμέτρους αφορά αυτή η πτώση, πότε ξεκινάει και πόσο μεγάλες είναι οι απώλειες στους τομείς της φυσικής του κατάστασης, με την πάροδο των εβδομάδων ή ακόμα και των μηνών.
Οι κύριοι δείκτες φυσικής κατάστασης, που υφίστανται αυτές τις αποπροσαρμογές, αφορούν στην αντοχή, στη δύναμη, στην ταχύτητα, στην ευλυγισία και στη σωματική σύσταση (αναλογία λίπους-μυών).
Αντοχή
Αναφορικά με την ικανότητα της αντοχής, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την κύριο φυσιολογικό δείκτη της, την VO2max (μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου), οι προπονητικές προσαρμογές στον τομέα αυτό, χάνονται σχετικά εύκολα και ο εκφυλισμός είναι άμεσος. Είναι ίσως η πιο ευαίσθητη προπονητική παράμετρος, αφού η μείωση στην ικανότητα παραγωγής αερόβιου έργου, παρατηρείται από τη δεύτερη κιόλας εβδομάδα αποχής και σε διάστημα μικρότερο των τεσσάρων εβδομάδων, κυρίως στους αθλητές υψηλού επιπέδου, έχει αποδειχθεί ότι κυμαίνεται από -4% έως -14%. Η μείωση επίσης του χρόνου ανοχής της έντονης άσκησης ως την εξάντληση (90% – 100% της VO2max), έχει παρατηρηθεί ότι κυμαίνεται μεταξύ -6% έως -25%, μετά από 2-6 εβδομάδες αποχής από την αθλητική δραστηριότητα, ενώ η καρδιακή παροχή περιορίζεται περίπου 8% μόλις, μετά τις πρώτες 21 μέρες.
Ενεργειακή οικονομία
Στον τομέα της ενεργειακής οικονομίας, η προπονητική αδράνεια οδηγεί στην αύξηση της κατανάλωσης γλυκογόνου σε μέγιστες και υπομέγιστες εντάσεις άσκησης, καθώς επίσης μείωση περίπου 20% στα συνολικά αποθέματα γλυκογόνου, μετά από ένα διάστημα 4 εβδομάδων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ένας λιγότερο αποδοτικός αερόβιος μεταβολισμός, έχει ως αποτέλεσμα γρηγορότερη κόπωση και την ταχύτερη ενεργοποίηση των αναερόβιων διεργασιών, που επιφέρουν περιορισμό, πτώση και τελικά διακοπή της αθλητικής προσπάθειας.
Δύναμη
Η δύναμη φαίνεται να μειώνεται σε χαμηλότερο επίπεδο και σε αργότερους ρυθμούς, σε σχέση με την αντοχή. Ανασκοπικές έρευνες δείχνουν ότι αναφορικά με τη μέγιστη δύναμη, δεν παρατηρούνται ιδιαιτέρες μεταβολές, ύστερα από την αποχή 2-3 εβδομάδων. Οι πρώτες σημαντικές μειώσεις στη δύναμη προπονημένων αθλητών εμφανίζονται, μετά από αποχή 4 εβδομάδων (-6% έως -9%) και αγγίζουν το -12%, σε διάστημα παύσης αθλητικών ερεθισμάτων για διάστημα 4 έως 8 εβδομάδων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα φαίνεται, όμως να υπάρχει στη μέγιστη και στη μέση ισχύ (Max power-κάτι που έχει μεγαλύτερη αξία για τους αθλητές ταχυδυναμικών αγωνισμάτων, όπως το Basket). Εκεί οι μειώσεις για τις πρώτες 4 εβδομάδες απραξίας αγγίζουν το 15 -17% !!!
Ευλυγισία
Η ευλυγισία (Flexibility) δεν φαίνεται να μένει και αυτή ανεπηρέαστη από τη διακοπή της αθλητικής δραστηριότητας. Έχει παρατηρηθεί ότι αποχή από την άσκηση στις 4 εβδομάδες, επιφέρει μείωση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων στην περιοχή των ισχύων, του κορμού και των ώμων από 7,4% έως 30,1 %, σε αθλητές και αθλήτριες μεσαίου επιπέδου.
Σύσταση του σώματος
Συνακόλουθα, η αυξημένη δράση των ενζύμων της γλυκόλυσης και η μειωμένη δραστικότητα των ενζύμων της λιπόλυσης, έχουν ως αποτέλεσμα τη χρήση περισσότερης ελεύθερης γλυκόζης και γλυκογόνου και τη μειωμένη συμμέτοχη των λιπών στο βασικό μας μεταβολισμό, κάτι που οδηγεί στη σταδιακή συσσώρευση λίπους και σε αλλαγή της αναλογίας λιπώδους και μυϊκού ιστού, έστω κι αν το σωματικό βάρος παραμένει το ίδιο.
Ισορροπία – Βιομηχανικά χαρακτηριστικά
Με σημαντικό περιορισμό την έλλειψη πολλών ερευνητικών δεδομένων στον υψηλό αθλητισμό, η μείωση στις τιμές όλων των παραπάνω παραμέτρων, εξαιτίας της προπονητικής απραξίας, έχει συσχετιστεί με τη μείωση της ιδιοδεκτικότητας, της ισορροπίας και των βιομηχανικών χαρακτηριστικών των κινήσεων των κάτω άκρων. Η αδυναμία σωστής τεχνικής εκτέλεσης βασικών λειτουργικών κινήσεων (άλμα, προσγείωση, αλλαγή κατεύθυνσης) εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους, κατά την πιθανή ταχεία επιστροφή στην αγωνιστική δράση και δημιουργεί το υπόστρωμα για επικείμενους τραυματισμούς, αν αυτή δεν γίνει ομαλά.
Το γεγονός ότι μεγάλες επιδημιολογικές έρευνες κατέγραψαν σαφώς μεγαλύτερα ποσοστά τραυματισμών (6,6 τραυματισμοί/1000 αθλητές), κυρίως των κάτω άκρων, ποδοκνημικής και γόνατος, κατά την (pre-season) περίοδο προετοιμασίας, (όπου πολλοί από τους αθλητές εισέρχονται σε αυτή πλημμελώς προετοιμασμένοι ή εντελώς απροπόνητοι από την μακρά περίοδο του καλοκαιριού), σε σχέση με τους τραυματισμούς, που παρατηρούνται στην in-season (2,3 τραυματισμοί/1000 αθλητές) και στην post-season (1,4 τραυματισμοί/1000 αθλητές), μαρτυρά του λόγου το αληθές.
Τα θετικά νέα ωστόσο είναι πως έστω και μικρά προπονητικά ερεθίσματα στο 1/3 της συχνότητας της συνηθισμένης προπονητικής διαδικασίας (ακόμα και στο δωμάτιο του σπιτιού ή στην αυλή), μπορούν να καθυστερήσουν και να περιορίσουν τις απώλειες, τόσο στο κομμάτι της αερόβιας ικανότητας (σχοινάκι, στατικό τρέξιμο ποδήλατο, κωπηλατική), όσο και στο κομμάτι της δύναμης (γυμναστική με το βάρος του σώματος ή με μικρό εξοπλισμό, όπως λάστιχα, fitballs κτλ,), έστω κι αν αυτά εκτελούνται σε μικρότερη ποσότητα και ένταση από την συνήθη προπονητική τακτική…».
